کتاب ”در نجوم اسلامی زمین مسطح” است.
🟡مقدمه: در نجوم اسلامی زمین مسطح است.
حمد و سپاس خدای را که آفریننده‌ی آسمان‌ها و زمین است، و در کتاب مبین خویش، قرآن کریم، نشانه‌هایی آشکار از صنع و تدبیر خویش را برای صاحبان عقل و بصیرت بیان فرموده است؛ تا دل‌های مؤمنان را به یقین رساند، و حجت را بر منکران تمام گرداند.
🔴 منشأ علم نزد خدا و قرآن و روایات اسلامی است.
انسان آکاه علم خود را باید از خدا و کتاب خدا و روایات اسلامی بگیرد زیرا خالق هستی است که به مخلوق خود احاطه کامل دارد و قبول این منطقی و عقلانی است.
علمی که از مخلوق بگیری بی عقلی و غیر منطقی است زیرا خالق آن نیست.
از جمله‌ی این آیات، آنچه به خلقت و ساختار زمین اشاره دارد، مکرراً با تعبیراتی چون «بسط»، «سطح»، «فرش»، و «مدّ» آمده است؛ واژگانی که همگی بر گستردگی، همواری، و سکون‌پذیری زمین مسطح دلالت دارند، نه بر کرویت و تعلیق در فضای بی‌کران.
خدای متعال در سوره‌ی غاشیه به روشنی می‌فرماید:
«وَ إِلَى الْأَرْضِ كَيْفَ سُطِحَتْ» (غاشیه، ۲۰)
یعنی: به زمین بنگر که چگونه مسطح و صاف گردیده است.
واژه‌ی «سُطِحَت» از ریشه‌ی «سَطْح» به معنای هموار ساختن و گستراندن و مسطح است، و هیچ‌گونه دلالتی بر کرویت ندارد.
در سوره‌ی بقره آمده است:
«الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ فِرَاشًا» (بقره، ۲۲)
یعنی: همان خدایی که زمین را چون فرشی برای شما گسترد.
فرش، نماد سطحی آرام و گسترده است؛ نه کره‌ای معلق و یا منحنی چرخان
و در سوره‌ی حجر می‌فرماید:
«وَ الْأَرْضَ مَدَدْنَاهَا» (حجر، ۱۹)
یعنی: زمین را کشیدیم و گستردیم.
«مددنا» از «مدّ» به معنای امتداد و گسترش است، که تنها در سطحی صاف و هموار معنا می‌یابد.
علامه‌ی محقق، سید عبدالحسین طیب، در تفسیر شریف «اطیب البیان» در شرح آیه‌ی «سُطِحَت» می‌نویسد:
«ربع مسکون که از آب خارج است، چنان مسطح فرموده که از مغرب تا مشرق بتوان سفر کرد… و این زمین را محل سکونت انسان و حیوان و نباتات قرار داده، و این همه قدرت‌نمایی را می‌بینند و باز ایمان نمی‌آورند.»
این بیان، نه‌تنها بر مسطح بودن زمین تأکید دارد، بلکه آن را آیتی از قدرت الهی و زمینه‌ای برای ایمان و معرفت می‌داند.
در روایات اهل‌بیت علیهم‌السلام نیز، تعبیراتی چون «بسط»، «فرش»، و «قرار» در وصف زمین آمده است. امام علی علیه‌السلام در نهج‌البلاغه می‌فرماید:
«وَ بَسَطَ الْأَرْضَ عَلَى مَاءٍ جَمَدٍ»
یعنی: خداوند زمین را بر آب گسترد و بسط داد.
و امام صادق علیه‌السلام فرمودند:
«خداوند زمین را گسترد و آن را محل زندگی قرار داد.» (بحارالأنوار، ج۵۵، ص۲۳)
این مورد بسیار مهم آیه و روایات، در کنار تجربه‌ی زیسته‌ی انسان، که زمین را هموار و گسترده مسطح می‌بیند، دلالت روشنی دارد بر آن‌که زمین، به‌فرموده‌ی خالق هستی، مسطح و آرام است؛ نه کروی و معلق چرخان و بی هدف.
از این‌رو، این کتاب بر آن است تا با استناد به منابع وحیانی، تفاسیر معتبر، و بیانات معصومین علیهم‌السلام، حقیقت مسطح بودن زمین را تبیین نموده، و پرده از یکی از آیات عظیم الهی بردارد؛ آیتی که اگر با دیده‌ی عقل و توجه و عبرت نگریسته شود، دل را به سوی ایمان و زبان را به حمد و تسبیح خواهد گشود چرا که خداوند ما را رها نکرده و نمی چرخواند بلکه زیر گنبد آسمان زمین را به وسیله کوها محکم کرده و گنبدی محکم استوار برای زمین بنا کرده و با ستارگان آراسته و خورشید و ماه و روز و شب را به حرکت درآورده تا با آرامش بندگی خدا کنیم و حساب سال و ماه را داشته باشیم.
🍃 دلالت‌های صریح بر مسطح بودن زمین در قرآن، روایات، و نجوم اسلامی
در منظومه‌ی معرفتی و نجوم اسلام، زمین یک جرم فیزیکی مثل فرش، آیتی از آیات الهی است؛ بستری برای عبودیت، سکونت، و عبرت. قرآن کریم، به‌عنوان متن وحیانی، در توصیف ساختار زمین از واژگانی بهره می‌گیرد که همگی بر مسطح بودن، همواری، و گستردگی سطحی آن دلالت دارند. این واژگان، در کنار روایات اهل‌بیت علیهم‌السلام و منابع نجوم اسلامی، تصویری روشن از زمینی هموار و آرام ارائه می‌دهند؛ نه کروی، نه معلق، و نه منحنی و توپ چرخان.
✨ سوره‌ی غاشیه، آیه بیستم ﴿وَ إِلَى الْأَرْضِ كَيْفَ سُطِحَتْ﴾
ترجمه: و به زمین بنگر که چگونه مسطح گردیده است.
🔹 «سُطِحَت» از ریشه‌ی «سَطْح» به معنای هموار کردن و صاف نمودن است. در «لسان العرب» آمده:
> «السَّطْحُ: ظاهر الشیء المستوی»
یعنی: سطح، ظاهر چیزی است که هموار و بی‌انحنا باشد.
این آیه، با استفهام تعجبی، انسان را به تأمل در مسطح بودن زمین دعوت می‌کند، نه به کرویت آن.
سوره‌ی بقره، آیه ۲۲
﴿الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ فِرَاشًا﴾
ترجمه: همان خدایی که زمین را چون فرشی برای شما گسترد.
🔹 «فراش» یعنی بستری هموار و قابل سکونت. فرش را بر سطح صاف می‌گسترانند، نه بر سطح منحنی. این تعبیر، زمین را چون بستری مسطح معرفی می‌کند.
۱.۲.۳. سوره‌ی حجر، آیه ۱۹
﴿وَ الْأَرْضَ مَدَدْنَاهَا﴾
ترجمه: و زمین را کشیدیم و مسطح ساختیم.
🔹 «مددنا» از «مدّ» به معنای کشیدن و امتداد دادن است، که تنها در سطح صاف معنا دارد. در تفسیر «اطیب البیان» آمده:
> «مددناها» یعنی زمین را چنان گستردیم که از مغرب تا مشرق قابل سیر است.
۱.۲.۴. سوره‌ی نوح، آیه ۱۹
﴿وَ اللَّهُ جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ بِسَاطًا﴾
ترجمه: و خداوند زمین را برای شما چون بساطی گسترد.
🔹 «بساط» یعنی چیزی که بر زمین پهن می‌شود؛ مانند فرش. این تعبیر، زمین را مسطح و گسترده معرفی می‌کند.
سوره‌ی نازعات، آیه ۳۰
﴿وَ الْأَرْضَ بَعْدَ ذَٰلِكَ دَحَاهَا﴾
ترجمه: و زمین را پس از آن مسطح و گسترده ساخت.
🔹 «دحاها» در تفسیر «المیزان» و «مجمع‌البیان» به معنای بسط و تسطیح آمده است؛ نه کرویت.
نهج‌البلاغه، خطبه‌ی اول
«وَ بَسَطَ الْأَرْضَ عَلَى مَاءٍ جَامِدٍ»
ترجمه: و زمین را بر آب جامد مسطح ساخت.
🔹 واژه‌ی «بسط» به معنای پهن کردن و هموار ساختن است. این تعبیر، زمین را مسطح و گسترده معرفی می‌کند.
. صحیفه‌ی سجادیه، دعای اول
«وَ جَعَلَهَا قَائِمَةً بِغَيْرِ عَمَدٍ ظَاهِرَةٍ»
ترجمه: و آن را بدون ستون‌های آشکار برپا داشت.
🔹 این بیان، بر ایستایی و ثبات زمین دلالت دارد؛ نه بر حرکت و تعلیق در فضا.
بحارالأنوار، ج۵۵، ص۲۳ از امام صادق علیه‌السلام:
«إِنَّ اللَّهَ بَسَطَ الْأَرْضَ وَ جَعَلَهَا مَقَرًّا لِلْخَلْقِ»
ترجمه: همانا خداوند زمین را مسطح ساخت و آن را قرارگاه خلق قرار داد.
🔹 واژه‌ی «بسط» و «مقرّ» بر همواری و سکون‌پذیری زمین و مسطح و تخت بودن آن تأکید دارند.
«هیئت و نجوم اسلامی» – علی زمانی قمشه‌ای
در این مجموعه‌ی چهارجلدی، نویسنده با استناد به متون اسلامی و آثار اخترشناسان مسلمان، زمین را بستری مسطح معرفی می‌کند که حرکت اجرام آسمانی بر فراز آن معنا دارد. در جلد اول، به نقل از ابوریحان بیرونی و خواجه نصیرالدین طوسی، زمین به‌عنوان «سطح مستوی» برای رصد و قبله‌یابی تعریف شده است.
بدون شک قبله در زمین مسطح معنا پیدا می کند.
«نجوم در اسلام» – آیت‌الله محمدکاظم هزارجریبی
در رساله‌ی «افلاکیه»، مؤلف با استناد به آیات قرآن و روایات، زمین را «بساطی مسطح» می‌نامد که آسمان همچون سقفی بر آن قرار گرفته است. ایشان کرویت زمین را نظریه‌ای وارداتی از یونان می‌داند که با نصوص اسلامی سازگار نیست.
«نجوم فقهی و اسلامی» – انتشارات آستان کتاب
در این اثر، مؤلف با تطبیق داده‌های هیئت اسلامی و فقه عبادی، زمین را بستری مسطح معرفی می‌کند که جهت قبله، رؤیت هلال، و محاسبات شرعی بر آن بنا شده‌اند.
مجموعه‌ی آیات قرآن، روایات اهل‌بیت علیهم‌السلام، و منابع نجوم اسلامی، همگی بر یک حقیقت روشن دلالت دارند: زمین، در نگاه وحیانی و فقهی، مسطح، هموار، و قرارگاه سکونت انسان است. هیچ‌یک از این منابع، اشاره‌ای به کرویت، انحناء، یا تعلیق زمین ندارند. بلکه با واژگان دقیق و هدفمند، حقیقت تسطیح زمین را به‌عنوان آیتی از قدرت و حکمت الهی معرفی می‌کند
🔆 حرکت خورشید، ماه، شب و روز در منظومه‌ی خلقت الهی
نظم کیهانی، از جمله حرکت خورشید و ماه، تعاقب شب و روز، و گردش افلاک، از آیات عظیم الهی است که قرآن کریم بارها بدان اشاره کرده است. در منظومه‌ی معرفتی اسلام، این حرکت‌ها نه‌تنها پدیده‌های طبیعی، بلکه تجلیاتی از قدرت، حکمت، و ربوبیت خداوند متعال‌اند. برخلاف دیدگاه‌های مدرن که محوریت را به حرکت زمین می‌دهند، در متون اسلامی، حرکت خورشید و ماه به‌عنوان عامل اصلی در پدید آمدن شب و روز معرفی شده‌اند.
حرکت خورشید
﴿وَ الشَّمْسُ تَجْرِي لِمُسْتَقَرٍّ لَهَا ذَٰلِكَ تَقْدِيرُ الْعَزِيزِ الْعَلِيمِ﴾ (یس، ۳۸)
ترجمه: و خورشید به سوی قرارگاه خود در حرکت است؛ این تقدیر خدای عزیز و داناست.
🔹 واژه‌ی «تَجْرِي» از «جَرَی» به معنای حرکت روان و مستمر است. این آیه، صراحتاً حرکت خورشید را تأیید می‌کند، نه ایستایی آن.
حرکت ماه و خورشید در مدار
﴿كُلٌّ فِي فَلَكٍ يَسْبَحُونَ﴾ (انبیاء، ۳۳)
ترجمه: هر یک در مدار خود شناورند.
🔹 «فَلَك» به معنای مدار و مسیر چرخشی است، و «يَسْبَحُونَ» از «سباحت» به معنای حرکت روان و شناور. این آیه، حرکت خورشید و ماه را در مدار خاص خود اثبات می‌کند.
حرکت دائمی اجرام
﴿وَ سَخَّرَ لَكُمُ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ دَائِبَيْنِ﴾ (ابراهیم، ۳۳)
ترجمه: و خورشید و ماه را برای شما رام کرد، در حالی که پیوسته در حرکت‌اند.
🔹 «دائبین» یعنی دائم‌الحرکت، بدون توقف. این آیه، حرکت مستمر خورشید و ماه را تأیید می‌کند.
تعاقب شب و روز
﴿وَ هُوَ الَّذِي جَعَلَ اللَّيْلَ وَ النَّهَارَ خِلْفَةً﴾ (فرقان، ۶۲)
ترجمه: و اوست که شب و روز را جانشین یکدیگر قرار داد.
🔹 «خلفه» یعنی جانشینی و تعاقب. این آیه، گردش شب و روز را نتیجه‌ی حرکت اجرام آسمانی می‌داند.
.حرکت ستارگان
﴿فَلَا أُقْسِمُ بِالْخُنَّسِ * الْجَوَارِ الْكُنَّسِ﴾ (تکویر، ۱۵–۱۶)
ترجمه: سوگند به اختران نهان‌شونده، که در حرکت‌اند و بازمی‌گردند.
🔹 «الْجَوَارِ» یعنی در حال حرکت، و «الْكُنَّسِ» یعنی بازگشت‌کننده به مسیر خود. این آیه، حرکت ستارگان را در مدارهای خاص تأیید می‌کند.
امام سجاد علیه‌السلام – صحیفه‌ی سجادیه، دعای اول
«وَ مُسَخِّرُ الشَّمْسِ وَ الْقَمَرِ، كُلٌّ يَجْرِي لِأَجَلٍ مُسَمًّى»
ترجمه: و رام‌کننده‌ی خورشید و ماه است؛ هر یک تا زمان معین در حرکت‌اند.
امام باقر علیه‌السلام – بحارالأنوار، ج۵۵، ص۲۳
«الشَّمْسُ تَجْرِي فِي فَلَكِهَا وَ الْقَمَرُ كَذَلِكَ، وَ ذَلِكَ بِأَمْرِ اللَّهِ»
ترجمه: خورشید در مدار خود حرکت می‌کند، و ماه نیز چنین است؛ و این به فرمان خداوند است.
امام علی علیه‌السلام – نهج‌البلاغه، خطبه‌ی اول
«يُدَارَانِ فِي مَنَازِلِهِمَا، وَ يُقَلَّبَانِ فِي مَجَارِيهِمَا»
ترجمه: در منازل خود می‌گردند و در مسیرهای خود جابه‌جا می‌شوند.
🔹 این تعبیر، بر حرکت مستمر و منظم خورشید و ماه دلالت دارد.
دائره‌المعارف اسلامی طهور – «نجوم از منظر روایات»
در این مجموعه، صدها روایت از امامان معصوم درباره‌ی حرکت خورشید، ماه، ستارگان، و افلاک گردآوری شده است. امام سجاد علیه‌السلام می‌فرماید:
«حرکت خورشید، ماه، نجوم و کواکب در مدار مشخص، همه به تقدیر خداوند و به کمک فرشتگان صورت می‌پذیرد.»
۲.۴.۲. «مسائل نجومی در قرآن» – مؤسسه معارف اهل‌بیت
در این اثر، آیات مربوط به گردش شب و روز، حرکت بادها، و تعلیق ابرها بررسی شده‌اند. سوره‌ی بقره، آیه ۱۶۴:
﴿وَ اخْتِلَافِ اللَّيْلِ وَ النَّهَارِ… وَ تَصْرِيفِ الرِّيَاحِ وَ السَّحَابِ الْمُسَخَّرِ﴾
ترجمه: و در گردش شب و روز، و حرکت بادها و ابرهای رام‌شده، نشانه‌هایی برای خردمندان است.
در منظومه‌ی معرفتی اسلام، حرکت خورشید، ماه، ستارگان، و گردش شب و روز، نه‌تنها پدیده‌های طبیعی، بلکه آیات الهی‌اند. قرآن کریم، با واژگان دقیق و هدفمند، این حرکت‌ها را «تقدیر عزیز علیم» می‌نامد. روایات اهل‌بیت علیهم‌السلام، نهج‌البلاغه، و منابع نجوم اسلامی، همگی بر حرکت مستمر و منظم اجرام آسمانی تأکید دارند. این حرکت‌ها، تجلیاتی از ربوبیت، حکمت، و نظم الهی‌اند؛ و انسان را به تأمل، خشوع، و ایمان دعوت می‌کنند.
🌅 کو های قاف در قرآن کریم و روایات اسلامی
وَأَلْقَىٰ فِی ٱلْأَرْضِ رَوَاسِیَ أَن تَمِیدَ بِكُمْ (نحل، ۱۵)
و در زمین، کوه‌های سنگین و پابرجا افکند تا مبادا زمین با شما نوسان کند و بجنبد.
🔹 «ألقى» یعنی افکندن با قدرت، «رواسی» جمع «راسیه» به‌معنای چیز ثابت و سنگین، «تمید» از «مید» یعنی حرکت ناپایدار و لرزش.
وَجَعَلْنَا فِی ٱلْأَرْضِ رَوَاسِیَ أَن تَمِیدَ بِهِمْ (انبیاء، ۳۱)
و در زمین، کوه‌های استوار قرار دادیم تا زمین با آنان نلرزد و نجنبد.
🔹 «جعلنا» یعنی قرار دادیم با تدبیر، «رواسی» یعنی تثبیت‌کننده، «تمید» یعنی حرکت ناپایدار.
وَٱلْجِبَالَ أَوْتَادًا (نبأ، ۷)
و کوه‌ها را چون میخ‌هایی (در زمین) قرار دادیم.
🔹 «أوتاد» جمع «وتد» به‌معنای میخ‌های کوبیده‌شده در زمین؛ تشبیه کوه‌ها به میخ‌هایی که زمین را نگه می‌دارند.
أَمَّن جَعَلَ ٱلْأَرْضَ قَرَارًا وَجَعَلَ خِلَٰلَهَا أَنْهَٰرًا وَجَعَلَ لَهَا رَوَاسِیَ (نمل، ۶۱)
آیا کسی جز خداوند زمین را محل استقرار قرار داد، و در میان آن نهرهایی روان ساخت، و برای آن کوه‌های پابرجا نهاد؟
🔹 «قرار» یعنی جایگاه ثابت و آرام، «خلالها» یعنی در میان آن، «رواسی» یعنی کوه‌های تثبیت‌کننده.
وَجَعَلْنَا فِی ٱلْأَرْضِ رَوَاسِیَ شَٰمِخَٰتٍ وَسَقَيْنَٰكُم مَّآءً فُرَاتًا (مرسلات، ۲۷)
و در زمین، کوه‌های بلند و استوار قرار دادیم، و به شما آب گوارا نوشاندیم.
🔹 «شامخات» یعنی بسیار بلند و سر به آسمان کشیده، «رواسی» یعنی کوه‌های ثابت، «سقینا» یعنی نوشاندیم، «فرات» یعنی شیرین و گوارا.
وَأَرْسَى ٱلْجِبَالَ أَن تَمِیدَ بِكُمْ (لقمان، ۱۰)
و کوه‌ها را استوار ساخت تا زمین با شما نلرزد و نجنبد.
🔹 «أرسى» از «رسا» یعنی محکم و ثابت ساختن، «تمید» یعنی حرکت ناپایدار.
وَجَعَلَ فِیهَا رَوَاسِیَ مِن فَوْقِهَا وَبَارَكَ فِیهَا (فصلت، ۱۰)
و در آن (زمین)، کوه‌هایی از فراز آن قرار داد، و آن را پر برکت ساخت.
🔹 «من فوقها» یعنی از بالا و بر سطح آن، «بارک» یعنی برکت و بهره‌وری قرار داد.
وَهُوَ ٱلَّذِی مَدَّ ٱلْأَرْضَ وَجَعَلَ فِیهَا رَوَاسِیَ وَأَنْهَارًا (رعد، ۳)
و اوست که زمین را گسترد، و در آن کوه‌های استوار و نهرهایی قرار داد.
🔹 «مد» یعنی بسط و گسترش، «رواسی» یعنی تثبیت‌کننده، «أنهار» یعنی رودها.
وَٱلْأَرْضَ مَدَدْنَاهَا وَأَلْقَيْنَا فِيهَا رَوَاسِیَ (حجر، ۱۹)
و زمین را گستردیم، و در آن کوه‌های استوار افکندیم.
🔹 «مددناها» یعنی آن را کشیدیم و بسط دادیم، «ألقینا» یعنی افکندیم، «رواسی» یعنی کوه‌های پابرجا.
وَفِی ٱلْأَرْضِ قِطَعٌ مُّتَجَاوِرَٰتٌ… (رعد، ۴)
و در زمین، قطعه‌هایی کنار هم است…
🔹 این آیه به ساختار قطعه ای و متنوع زمین اشاره دارد که کوه‌ها در آن به‌عنوان مرزهای طبیعی و نگهدارنده‌ی اقلیم‌ها نقش دارند.
وَٱلْجِبَالَ أَرْسَاهَا (نازعات، ۳۲)
و کوه‌ها را استوار ساخت.
🔹 «أرسى» یعنی تثبیت کرد، کوه‌ها را همچون لنگرهایی در زمین کوبید.
وَجَعَلْنَا فِيهَا فِجَاجًا سُبُلًا لَّعَلَّهُمْ يَهْتَدُونَ (انبیاء، ۳۱)
و در آن (زمین) راه‌هایی در میان کوه‌ها قرار دادیم، باشد که راه یابند.
🔹 «فجاج» یعنی دره‌ها و گذرگاه‌های میان کوه‌ها، «سبلًا» یعنی راه‌ها.
وَٱلْجِبَالَ رَوَاسِیَ (مرسلات، ۲۵)
و کوه‌ها را پابرجا و ثابت قرار داد.
🔹 تأکید بر نقش کوه‌ها در تثبیت زمین
وَإِذَا ٱلْجِبَالُ نُسِفَتْ (مرسلات، ۱۰)
و آنگاه که کوه‌ها از جا کنده شوند.
🔹 اشاره به قیامت؛ یعنی تا آن زمان کوه‌ها پابرجا و نگهدارنده‌اند.
وَتَرَى ٱلْجِبَالَ تَحْسَبُهَا جَامِدَةً وَهِىَ تَمُرُّ مَرَّ ٱلسَّحَابِ (نمل، ۸۸)
و کوه‌ها را می‌بینی که گمان می‌کنی ساکن‌اند، در حالی که همچون ابر در حرکت‌اند.
🔹 این آیه درباره‌ی دگرگونی قیامت است، نه وضعیت فعلی زمین.
وَٱلْجِبَالُ أَرْسَاهَا * مَتَٰعًا لَّكُمْ وَلِأَنْعَٰمِكُمْ (نازعات، ۳۲–۳۳)
و کوه‌ها را استوار ساخت، تا بهره‌ای برای شما و دام‌هایتان باشد.
🔹 کوه‌ها هم تثبیت‌کننده‌اند، هم منبع رزق و منابع طبیعی.
ق وَٱلْقُرْآنِ ٱلْمَجِیدِ (ق، ۱)
ق، سوگند به قرآن مجید.
🔹 برخی مفسران، «ق» را اشاره‌ای رمزی به کوه قاف دانسته‌اند؛ کوهی که زمین را احاطه کرده و نگه می‌دارد.
ادامه دارد ان شاءالله 🌹 ❤️ 🌹
